تغییر شکل اخبار در قرن بیستویکم
روزنامههای مدرن برای تهیهی اخبار خود متکی به فناوری شدهاند. از روزهای اول استفاده از تلگراف تا ظهور تلویزیون، فناوری بر تهیهی اخبار از ساختار گرفته تا فرم و حتی اندازهی محتوا تاثیرگذار بوده است. سپس با ظهور کامپیوتر و اینترنت عصر روزنامه نگاری نوین پدید آمد و نرمخبر جای سختخبر را گرفت. اجازه دهید قبل از هر چیزی به صورت خلاصه سختخبر و نرمخبر را شرح دهیم.
تعریف سختخبر و نرمخبر
براساس تعریفی که محمدرضا نوروزپور در کتاب نرمخبر و سختخبر آورده است، سختخبر به آن دسته از اخبار گفته میشود که زمان در آنها نقشی حیاتی دارد و به نوعی میتوان آنها را اسیر زمان دانست. در یک سختخبر وظیفهی خبرنگاران و سردبیران این است که جزئیات مهم مربوط به یک رویداد را (چه اتفاقی افتاد؟ برای چه کسی اتفاق افتاد؟ چرا اتفاق افتاد؟ کجا اتفاق افتاد؟ کی اتفاق افتاد؟ و چطور اتفاق افتاد؟) در اسرع وقت از طریق روزنامهها یا هر منبع خبری دیگر به مخاطب برسانند.
نرم خبر برخلاف سختخبر، اسیر زمان و راجع به رویدادهای بزرگ نیست. یکی از تفاوتهای اصلی بین سختخبر و نرمخبر لحن و نحوهی ارائهی خبر است. در حالیکه سختخبر تنها اطلاعات لازم را براساس آنچه که روی داده در اختیار مخاطبان قرار میدهد و اجازه میدهد تا مخاطبان، خود تصمیم بگیرند که با اطلاعاتی که در اختیارشان گذاشته شده چه کنند، نرمخبر در عوض میکوشد تا خواننده را سرگرم کند.
خبرنگاران معمولا اخبار خود را به شیوهی سختخبر بیان میکنند، زیرا آنها بیش از یک قرن است که این شیوهی نوشتاری را تمرین کرده و بدان عادت کردهاند. در دوران آغازینِ روزنامهنگاری، خبرنگاران گزارشهای خود را به وسیلهی تلگراف ارائه میکردند. از همین رو برای صرفهجویی در هزینهها، سردبیران از آنها میخواستند تا هر چه سریعتر به اصل موضوع بپردازند و در همان ابتدا مهمترین بخشهای خبر را مخابره کنند و موضوعات کماهمیت را متعاقبا اعلام کنند.
در این روش در همان پاراگرافهای اولیه به شش سوال اساسی(چه چیزی، چه کسی، کجا، کی، چرا و چطور) با شتاب پاسخ داده میشد. این روش از لحاظ صرفهجویی در زمان برای مخاطبان و خبرنگاران بسیار عالی بود. اصلیترین و سختترین وظیفهی نویسنده در سبک سختخبر نویسی مرتب کردن اطلاعات براساس اهمیت و اولویت آنها بود.
با وجود ورود فناوریهای جدید از جمله رادیو، تلویزیون و اینترنت در قرن بیستم به صحنه، قدرت و تاثیر سختخبر به شدت کم شده است. با اینوجود بسیاری از خبرنگاران به این سبک از خبر چسبیدهاند و آن را رها نمیکنند.
چرا باید به سمت نرمخبر حرکت کنیم؟
سردبیران باید به این نکته توجه کنند که هر خوانندهای که یک نسخه از روزنامه آنها را خریداری میکند، در واقع با آنها قراردادی میبندد. خوانندگان قادر نیستند به مکانهایی که اخبار در آنجا اتفاق میافتد، سفر کنند. خوانندگان در واقع هزینهای را میپردازند که بودجهی مخارج خبرنگاران است. خواننده میخواهد که خبرنگار برای او کلیهی جزئیات مهم و ابعاد مختلف حادثه را بازگو کند. از این رو، انتظار میرود که خبرنگار چشم و گوش خواننده باشد.
خوانندگان میخواهند هر آنچه اتفاق افتاده به آنها گفته و نشان داده شود. آنها دوست دارند بفهمند که چگونه این اطلاعات به آنها مربوط میشود. آنها هیچ چیز راجع به سختخبر نمیدانند و حتی به آن اهمیتی هم نمیدهند. خوانندگان طالب اخباری هستند که اولا از درستی آن مطمئن باشند و سپس تا حد ممکن تازه و جذاب باشند.
امروزه در عصر اینترنت ارزش اخبار وابسته به مدت زمان و میزان تعاملی است که از خواننده دریافت میکنند. یک خبرنویس خوب همواره در جستوجوی اطلاعات تازه و چشماندازی نو است تا به خواننده گزارشی دقیق، موجز و جذاب از چیزی که اتفاق افتاده ارائه کند.
نوشتههای خوب که جلبتوجه میکنند و مخاطب را با مطلب درگیر میکنند، مهمترین ویژگی و جنبهی یک مجله و رسانهی خوب است. رسانههایی که در برابر تشنگی و مطالبهی فزایندهی مخاطبان برای نوشتهی خوب مقاومت کنند، سقوط خواهند کرد. کیفیت مطبوعات در قرن بیستویکم روزنامهنگارانی را که نمیتوانند برای خوانندگانشان یک خواندن لذتبخش فراهم آورند، نخواهند پذیرفت. آنهایی که به ابعاد و زوایای خشک و بیروح سختخبر چسبیدهاند، مسلما محکوم به فنا هستند.
زمان آن فرارسیده تا همهی نویسندگان و گزارشگران هیجان نوشتن، لذت به قلاب انداختن اطلاعات کمیاب و طعم شیرین حکایتها و دیدگاهها را حس کنند و با شور و شعف شروع به نوشتن کنند. برای آنکه خواندن لذتبخش شود میبایست نوشتن را لذتبخش کرد.