خبرنگارانی که هدفشان انعکاس اخبار درست و مورد وثوق است در پی اخباری هستند که پس از انتشار، با تکذیب  آن مواجه نشوند و در واقع از اخبار غیر رسمی، شایعات و منابع غیر معتبر خبری دوری کنند. اما چگونه می توان در فضای رسانه ای پر سرعت و پرهیاهوی این روزها به اخبار موثق دست یافت. در این مقاله به اهمیت دسترسی خبرنگاران به منابع قابل اعتماد، روش های راستی آزمایی اخبار و عملکرد و روش آژانس رسانه «اخبار رسمی» در انتشار و توزیع محتوای خبری موثق می پردازیم.

اهمیت منابع موثق خبری در فضای رسانه ای امروز

این روزها چه بخواهیم چه نخواهیم، با توجه به  اینترنت، سرعت انتشار اخبار و شایعات در محیط های مجازی گاه حتی از برترین رسانه های جمعی نیز بیشتر شده است. آدم ها با فشار دادن چند دکمه از خود خبری خلق می کنند و آن را در فضای مجازی منتشر می کنند. خبر در عرض چند دقیقه می تواند همچون گلوله برفی غلتان، بازتاب انبوه پیدا کند و صاحب خبر که لزوما هم یک شخص حقیقی و حقوقی تایید هویت شده نیست، منبع اخباری می تواند باشد که گاهی درست و راستین نیست.

در این بازار مکاره که هر کاربر اینترنتی می تواند با ساختن انواع سایت ها، صفحه ها و شناسه های کاربری اقدام به نشر شایعات و اکاذیب کند، رسالت خبرنگاران و اهالی رسانه سنگین تر می شود. زیرا وظیفه یک خبرنگار در انعکاس خبر، احراز منابع مطمئن و تایید شده است. انتشار خبری که منبع آن شایعات تایید نشده باشد، نه تنها می تواند آسیب بزرگی به اعتبار هر خبرنگار وارد کند، بلکه می تواند عموم جامعه را به فعالیت خبرنگاران و رسانه ها بی اعتماد کند.

 

یک منبع موثق خبری چیست؟

در روزنامه نگاری به منبعی، منبع موثق خبری یا Credible News Source گفته می شود که می توان به دقت اطلاعات ارائه شده آن اعتماد کرد. خبرنگاران اغلب به اخبار منتشر شده به صورت مستقیم توسط سازمان های دولتی و سخن گوهای آنها، روابط عمومی شرکت ها، افرادی که به طور مستقیم شاهد ماجرا بوده اند و یا به طور مستقیم درگیر انجام آن بوده اند، به عنوان منابع موثق خبری استناد می کنند. البته این میزان مورد وثوق بودن، بسته به اهمیت خبر مخابره شده و سابقه آن منبع خبری و همچنین تشخیص خبرنگاران می تواند تفاوت کند.

 

اخبار شناسنامه دار و هویت دار چیست؟

این گونه اخبار، اخباری هستند که دارای منتشر کننده با هویت مشخص هستند. مثلا می توان تشخیص داد که این خبر از سوی فلان سازمان یا شرکت تهیه و تنظیم و سپس ارسال شده است و در واقع از نوع خبرهای تحقیقی یا Investigative نیستند. به عبارت روشن تر، اخبار شناسنامه دار و دارای هویت، خبرهایی نیستند که یک خبرنگار و یا یک رسانه و بدون اطلاع شرکت و سازمان، درباره آن نوشته شده اند. در خبرهای تحقیقی، سازمان و یا شرکت می تواند با ارسال تکذیبه و یا جوابیه، صحت اطلاعات منتشره را زیر سوال ببرد.

 

راه های تشخیص اخبار موثق و شناسنامه دار و راه های راستی آزمایی خبر

۱- تنظیم خبر به صورت مستقیم از زبان گوینده خبر

خبرنگار ممکن است خود در یک کنفرانس خبری یک شرکت یا سازمان حضور یابد و یا به صورت تلفنی مصاحبه ای را با فردی مسئول انجام دهد که بتوان هویت او را افشا کرد. در این صورت خبرنگار به طور مستقیم اطلاعات را دریافت و ثبت کرده است و می تواند در خبر خود از واژه «به نقل از» یا «به گفته» استفاده کند. در واقع به علت تماس مستقیم خبرنگار با منتشر کننده خبر، خبر دارای شناسنامه و یا هویت است و شرکت و سازمان نمی تواند آن را تکذیب کند. البته در این حالت خبر تنظیمی را نمی توان به عنوان «خبر رسمی» آن شرکت و یا سازمان به رسمیت شناخت. زیرا خبرنگار می تواند تیتر و یا ترتیب اولویت مطالب و اطلاعات مندرج در خبر را به سلیقه خود تنظیم کند.

در این صورت مشخص است که  خبرنگار مستقیم با منبع خبر ارتباط داشته و تواند آن اطلاعات دریافتی را به عنوان مستندات خبر خود لحاظ کند.

 

۲ - تماس با شرکت یا سازمان ارسال کننده خبر

ممکن است امروز فکس یا ایمیلی به دست یک خبرنگار فعال در حوزه بورس برسد که فلان شرکت سهامی عام قرار است سرمایه گذاری گسترده ای در زمینه تاسیس یک کارخانه جدید صورت دهد. این خبر و انعکاس آن می تواند اثر مهمی بر ارزش سهام آن شرکت در بورس داشته باشد. اما خبرنگار چگونه می تواند این خبر را راستی آزمایی کند و از صحت آن مطمئن شود؟ خبرنگاران از روش های مختلفی می توانند برای این امر استفاده کنند، مثلا ممکن است با مدیر روابط عمومی یا مدیر عامل آن شرکت تماس بگیرند و از صحت خبر مطمئن شوند و یا ترتیب یک مصاحبه تلفنی یا حضوری را بدهند. در واقع پس از اینکه این خبر راستی آزمایی شد، آنگاه خبرنگار می تواند منبع خبر خود را روابط عمومی همان شرکت معرفی کند که در واقع به این خبر هویت داده و آن را شناسنامه دار کرده است.

 

۳- دریافت مستقیم خبر رسمی از سوی شرکت

یکی از راه های دیگر تشخیص هویت و  شناسنامه دار بودن خبر، دریافت خبر از خود شرکت و یا سازمان به طور مستقیم است. مثلا اگر شرکت و یا سازمانی خبری را بر روی سربرگ و با مهر خود برای خبرنگاری ارسال کند، خبرنگار می تواند آن خبر را به عنوان خبر دارای منبع موثق، دستمایه تولید خبر خود قرار دهد و یا آن را به همان شکل منعکس کند. به اینگونه اخبار شناسنامه دار «خبر رسمی» یا Press Release‌ نیز گفته می شود که البته در برخی منابع فارسی به «بیانیه مطبوعاتی» نیز ترجمه شده است.

 

۴- دریافت خبر از سوی یک آژانس توزیع خبر رسمی

یکی دیگر از راه های تشخیص اخبار شناسنامه دار و دارای هویت، دریافت خبر از یک کانال مطمئن واسط است. مثلا ممکن است سازمان و یا شرکت، خبری را تنظیم کند و در اختیاز یک شخص یا شرکت ثالث مطمئن قرار دهد تا آن را به دست خبرنگاران و رسانه ها برساند. در کشورهای پیشرفته این وظیفه بر عهده «سیستم های توزیع خبر رسمی» یا Press Release Distribution Service ها است که در واقع آژانس هایی هستند که رابط بین سازمان ها و رسانه ها هستند. این آژانس ها از طرفی هویت ارسال کننده خبر را احراز می کنند و از طرفی رسانه ها آنها را به عنوان منابع خبری موثق می شناسند و می دانند که اخباری که از کانال این آژانس ها به دستشان می رسد، شناسنامه دار و دارای هویت هستند. در واقع دریافت خبر از کانال این آژانس ها معادل دریافت خبر به طور مستقیم از سوی سازمان منتشر کننده خبر است و سازمان نمی تواند صحت آن را تکذیب کند.

از این جهت به اینگونه آژانس ها در دنیا، «کانال مطمئن خبری» یا  Wire Service نیز گفته می شود ( «وایر» در لغت به معنای سیم و کابل است و کاربردش در علم رسانه به معنای یک کانال مطمئن انتقال پیام از فرستنده یه گیرنده است).

از این نمونه آژانس ها در کشورهای پیشرفته که دارای دهها هزار سازمان و شرکت طرف قرارداد هستند می توان به «پی آر وب» (PRweb)، «بیزنس وایر» (Businesswire) و «مارکت وایر» (Marketwired) اشاره کرد.

 

چرا «اخبار رسمی» را می توان یک منبع موثق خبری دانست؟

در ایران نیز آژانس رسانه «اخبار رسمی» را می توان اولین سرویس توزیع خبر رسمی یا Press Release Service دانست که فعالیت خود را آغاز کرده است. «اخبار رسمی» نیز همانند سایر آژانس های پرس ریلیز مطرح دنیا از استانداردهای زیر استفاده می کند تا بتوان آن را منبع موثق خبری اخبار رسمی شرکت ها و سازمان ها دانست:

  • سازمان ها و شرکت ها برای استفاده از این سرویس می بایست از پروسه «تایید هویت» یا Identity Verification عبور کنند. برای این امر می بایست درخواست رسمی در سربرگ شرکت به همراه اطلاعات روزنامه رسمی خود ارائه کنند و یا مدارکی معتبر مبنی بر فعالیت خود ارائه کنند.
  • شرکت ها می بایست اخباری صرفا در حوزه فعالیت خود منتشر نمایند و نمی توانند اخباری که بر علیه رقبا تنظیم شده است را منتشر کنند.
  • هیچ خبری بدون تایید شرکت، منتشر نمی شود. در واقع «اخبار رسمی» خود نسبت به تهیه و انتشار خبر اقدام نمی کند و به طور واضح تر، اخبار رسمی تنها پلتفرمی است که شرکت ها بتوانند اخبارشان را خود منتشر کنند.
  • اخبار نمی توانند بر خلاف قوانین و استانداردهای عرف مطبوعاتی کشور باشند و سردبیر و تحریریه «اخبار رسمی»، از انتشار اخبار خلاف سیاست های جاری کشور جلوگیری می نماید.
  • در صورتیکه خبری از دید تحریریه اخبار رسمی قابل انتشار و توزیع نباشد، «اخبار رسمی»، خود راسا نسبت به اصلاح و انتشار خبر اقدام نمی کند، بلکه از شرکت می خواهد این اصلاح را انجام دهد. در واقع خود «اخبار رسمی»، به هیچ عنوان راسا به متن خبر دست نمی برد و آن را منتشر نمی کند و اخبار منتشر شده کاملا با تایید شرکت منتشر و توزیع می شوند.
  • هویت شرکت های منتشر کننده خبر و اطلاعات تماس آنها در کنار خبر نمایش داده می شود و هیچ خبری بدون شناسنامه منتشر کننده خبر، منتشر و توزیع نمی شود.
  • پس از انتشار و توزیع خبر، سازمان و یا شرکت منتشر کننده، قادر به تکذیب خبر نیست زیرا مکانیزم انتشار خبر در «اخبار رسمی» به گونه ای است که امکان دست بردن در پروسه های انتشار خبر وجود ندارد. اما در صورتیکه سازمان اطلاعات نادرستی را در خبرش منتشر کرده باشد امکان اصلاح آن در حد محدود برای آن فراهم می شود. تغییر ساختار خبر و المان های اصلی آن امکان پذیر نیست و برای این امر، شرکت می بایست خبری جدید و با عنوان «اصلاحیه» منتشر نماید

تمام این مکانیزم های بالا به دریافت کنندگان اخبار از جمله خبرنگاران و رسانه ها این اطمینان را می دهد که می توانند از اخبار دریافتی از «اخبار رسمی»، به عنوان منبع موثق خبری استفاده کنند و بدین وسیله عامل اخبار غیر رسمی و شایعات را از روندهای تهیه خبر خود حذف کنند.

 

خبرنگاران می توانند با عضویت در اتاق خبر آژانس رسانه اخبار رسمی و انتخاب حوزه های مربوط به حوزه کاری خود، اخبار دسته اول و موثق شرکت ها و کسب وکارها را برای انتشار در رسانه شان دریافت کنند:

عضویت در اتاق خبر «اخبار رسمی» ویژه خبرنگاران و اهالی رسانه